มือกวาด มือจี้ เป็นหนึ่งในเครื่องมือและอุปกรณ์เจียระไนพลอย-เพชร ติดตั้งอยู่บนโต้ะของช่างเจียระไนพลอย-เพชร ซึ่งมีเครื่องมือและอุปกรณ์สำหรับเจียระไนดังนี้
1.นำยาขัด ทำจากกากพลอยละเอียดและกากเพชร (ใช้ตะบันไฟตำพลอยให้ละเอียดก่อน แล้วจึงใช้ตำเศษเพชร) นำมาผสมน้ำมันมะพร้าวกวนให้ข้นและเหนียวคล้ายกะปิ ปัจจุบันมีแบบสำเร็จรูปขาย
2.แผ่นจักร นำมาติดตั้งบนโต้ะเจียระไน ใช้ตะกั่วถ่วงที่แกนหมุนทั้งด้านลนและด้านล่างเพื่อตั้งศูนย์ให้สมดุล จากนั้นทำการตัดจักรโดยการขีดร่องในแนวรัศมีแต่ละร่องห่างกันประมาณ 1 มม. ลึ่ก 1 ส่วน 3 มม. จากนั้นทำการล้มฟันจักร โดยการใช้หินละเอียดถูให้เนื้อเหล็กบนแผ่นจักรให้เรียบในระดับเดียวกันกับแผ่นจักร
3. สังกะสี กันน้ำยาขัด
4. มือกวาด ทำจากแท่งตะกั่ว มีแกนเป็นกากเพชร มีด้ามจับ ใช้ปาดน้ำยาขัด
5. มือจี้ ใขจับ/หนีบทวนที่นำพลอย-เพชรมาติดไว้ ขณะเจียระไนพลอย-เพชร
6. ทวนใช้สำหรับนำพลอย-เพชร มาติดไว้ตรงปลาย เพื่อนำไปเจียระไน
7. กระจกรอง วางไว้ตามแนวระนาบกับโต้ะเจียระไน ทำหน้าที่เป็นจุดหมุนของมือจี้
การเจียระไนพลอย – เพชร เริ่มจากเท/ชโชม “น้ำยาขัด” ตรงแผ่นจักร ใช้ “มือกวาด” ปาดน้ำยาขัดให้ออกไปอยู่บริเวณสำหรับตัดเหลี่ยม และบริเวณขัดมัน โดยให้น้ำยาขัดอยู่ตรงบริเวณตัดเหลี่ยมมากกว่าบริเวณขัดมัน นำพลอย-เพชรมาติดไว้กับ “ ทวน” ใช้ “มือจี้” หนีบทวนและเริ่มเจียระไนด้านล่างของพลอย-เพขรก่อนโดยค่อยๆแตะพลอย-เพชรกับแผ่นจักรบริเวณที่เตรียมไว้สำหรับตัดเหลี่ยม แล้วจึงเลื่อนมาแตะบริเวณขัดมัน ขณะที่แตะพลอย-เพชรกับแผ่นจักรโดยใช้มือจี้นั้น ปลายด้ามของมือจี้ จะแตะอยู่กับแผนกระจกรอง ซึ่งทำหน้าที่เป็นจุดหมุนของ มือจี้ ทั้งนี้เทคนิคการแตะพลอย-เพชรกับแผ่นจักร เพื่อตัดเหลี่ยมและขัดมัน จะต้องเรียนรู้เพื่อสร้างความชำนาญเป็นเวลาหลายปี ถึงจะเป็นที่ไว้วางใจของเจ้าของพลอย-เพชร
