กุลธรรศ เทพพิทักษ์
รัตนาวดี บุญชู
คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
ผ้าซิ่นลายแตงโม วัฒนธรรมชาวไทยทรงดำ ไทยทรงดำ ลาวโซ่ง หรือ ไทยโซ่ง หมายถึง กลุ่มชาติพันธุ์กลุ่มหนึ่งที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในประเทศไทย มีการกระจายไปในพื้นที่แต่ละจังหวัด เช่น นครปฐม ราชบุรี สุพรรณบุรี พิษณุโลก สุโขทัย เป็นต้น โดยมีลักษณะการแต่งกายด้วยเสื้อผ้าที่มีเอกลักษณ์ที่เรียกว่า “ผ้าซิ่นลายแตงโม” โดยมีการใช้ในงานพิธีกรรมที่ต่างๆที่สำคัญ
ลักษณะของผ้าซิ่นลายแตงโม ผ้าซิ่นลายแตงโม เป็นผ้าฝ้ายที่มีลักษณะการตกแต่งด้วยการย้อมเป็นสีครามเข้มจนเกือบดำ โดยมีการทอสลับกับสีขาวหรือสีฟ้าที่เป็นลายทางตรงยาวลงมา ซึ่งลายเส้นตรงนี้ เวลาที่มองดูโดยรวมแล้วคล้ายกับลายของผลแตงโม จึงนิยมเรียกว่า “ลายแตงโม” โดยลายชุดหนึ่งที่อยู่บนผ้าผืนหนึ่งนั้นมักมีความหนาของเส้นขนาดเล็ก-ใหญ่สลับกันไป และระยะห่างของแต่ละเส้นนั้นก็ต่างกัน
ผ้าซิ่นลายแตงโมหนึ่งผืนนั้น มีส่วนประกอบด้วยกันทั้งหมด 3 ส่วนที่ถูกนำมาเย็บต่อให้เป็นผืนเดียวกัน โดยแบ่งได้ ดังนี้
- ส่วนหัวซิ่น เป็นส่วนที่อยู่บนสุดของผ้าซิ่น มีสีพื้นเป็นสีครามเข้มเกือบดำทั้งหมด
- ส่วนตัวซิ่น เป็นส่วนกลางของผ้า และเป็นส่วนที่มีลวดลายแตงโม โดยใช้เส้นฝ้ายสีแดงเป็นเส้นยืน เส้นฝ้ายสีดำเป็นเส้นพุ่ง
- ส่วนตีนซิ่น เป็นส่วนที่ถูกนำมาเย็บติดชายผ้า ส่วนนี้จะมีความหนาเป็นพิเศษเพื่อป้องกันไม่ให้ชายผ้าซิ่นขาดได้ง่าย
สรุป ผ้าซิ่นลายแตงโม ถือเป็นหนึ่งในวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ไทดำที่มีความเกี่ยวข้องกับความเชื่อเรื่องผี วิญญาณ และธรรมชาติมาเป็นเวลานาน ถึงแม้เวลาจะผ่านมานานมาก แต่กลุ่มชาติพันธุ์ไทยดำนับว่ายังสามารถรักษาอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์และยังมีการอนุรักษ์ ฟื้นฟูและธำรงรักษาผ้าซิ่นลายแตงไว้ได้ รวมถึงมีการประยุกต์การใช้ผ้าซิ่นลายแตงโมที่เป็นเอกลักษณ์ให้ยังคงอยู่ร่วมกับวัฒนธรรมในสังคมในปัจจุบันได้
อ้างอิง
ทวี นวมนิ่ม. ผ้าไทยทรงดำ. เข้าถึงเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2566. เข้าถึงได้จาก https://localphetchaburi.net/eLocal/items/show/13#?c=&m=&s=&cv=&xywh=0%2C-134%2C862%2C843
สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดอ่างทอง. ผ้าซิ่นลายแตงโม. เข้าถึงเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2566. เข้าถึงได้จากhttps://www2.m-culture.go.th/phetchaburi/ewt_news.php?
nid=638&filename=index
สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดนครปฐม. ชาติพันธุ์ไทยทรงดำ ในจังหวัดนครปฐม. เข้าถึงเมื่อ 14 กุมภาพันธุ์ 2566. https://www2.m-culture.go.th/nakhonpathom/ewt_news.php?nid=
3159&filename=index
สุดารัตน์ ศรีอุบล. ไทดำ. เข้าถึงเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2566. เข้าถึงได้จาก https://ethnicity.sac.or.th/database-ethnic/177/
