ประเพณีผูกแขน(ผูกข้อมือ) ของภาคอีสานและภาคเหนือ เพื่อให้เกิดความเป็นศิริมงคลกับชีวิตและปัดเป่าสิ่งไม่ดีโดยฝ้ายผูกแขนจะใช้เป็นด้ายดิบ นำมาจับเป็นวงยาวที่จะพันรอบข้อมือ โบราณถือว่าคนธรรมดาใช้วงละ 3 เส้น เมื่อวงแล้วให้เด็ดหรือดึงให้ขาดเป็นเส้นๆห้ามใช้มีดตัด ตามประเพณีโบราณของขาวอีสานจะเป็นฝ้ายสีขาวอย่างเดียวเท่านั้น โดยผู้ที่ทำหน้าที่ผูกแขน ถ้าผูกเพื่อความเป็นสิริมงคลเพื่อให้หายเจ็บ หายป่วย ให้อายุยืนจะเป็นพราหมณ์หรือคนเฒ่าคนแก่ในหมูู่บ้ายหรือหมู่คณะ
ผู้รับการผูกแขน เดิมจะเป็นผู้ที่มีปัญหา เช่น คนพึ่งประสบอุบัติเหตุ คนที่ขวัญเสียจากเหตุการณ์ไม่ดี คนป่วย ทั้งนี้รวมไปถึงผู้คนทุกเพศทุกวัยตามความเชื่อ ดังนี้ 1)ผูกแขนให้เด็กหรือลูกศิษย์ทำพิธีผูกแขนเพื่อความเป็นศิริมงคลกับชีวิต อวยพรให้พบเจอแต่เรื่องที่ทำทำพิธีโดยญาติผู้ใหญ่ 2)ผูกแขนแม่ลูกอ่อนเพื่อให้เกิดความเป็นศิริมงคลแก่แม่หญิงลูกอ่อนจะได้เลี้ยงลูกง่ายๆทำพิธีโดยญาติพี่น้อง คนที่สบายดีอยู่แล้วก็จะรู้สึกสบายใจขึ้นเหมือนมีสิ่งที่ดีปกปักรักษา 3)ผูกแขนหญิงที่ตั้งครรภ์เพื่อให้เกิดความเป็นศิริมงคลกับหญิงที่ตั้งครรภ์และลูกในท้องที่กำลังจะเกิดมาโดยผู้ที่ทำพิธีีจะเป็นญาติผู้ใหญ่ในหมู่บ้าน
ในบางพื้นที่ภาคอีสาน การผูกแขนหรือข้อมือ
เมื่อพราหมณ์สูตรขวัญจบแล้วญาติพี่น้องจะเอาข้าว ไข่ กล้วย ใส่มือเจ้าของขวัญมือซ้ายหรือมือขวา ก็ได้ให้พราหมณ์ผูกข้อมือให้ก่อนปกติจะผูกข้อมือซ้ายเพราะแขนซ้ายถือเป็นแขน ขวัญ เป็นแขนที่อ่อนแอใช้งาน หนักไม่ได้ เป็นแขนที่น่ารักทะนุถนอม ในเวลาผูกข้อมือนั้นทุกคนยื่นมือขวาออกไปพยุง (โจม) แขนของเจ้าของ ขวัญที่พราหมณ์กำลังทำพิธีผูกข้อมือให้ถ้าอยู่ห่างก็ยื่นมือจับแขนหรือแตะ ตัวกันต่อๆ มาเป็นเส้นสายเหมือน เชือกส่อแสดงถึงความสัมพันธ์ทางกายและใจเป็นอย่างยิ่ง แล้วตั้งจิตอธิฐานขอให้เจ้าของขวัญมีความสุขความเจริญเมื่อผูกข้อมือเสร็จ แล้วให้ผู้เป็นเจ้าของขวัญมีความ สุขความเจริญเมื่อผูกข้อมือเสร็จแล้วให้ผู้เป็นเจ้าของขวัญประนมมือไหว้ผู้ ให้พร เป็นการรับเอาพร เมื่อพราหมณ์ผูก เสร็จแล้ว ต่อไปก็เป็นโอกาสของญาติมิตรทั่วๆไปจะเข้ามาผูกข้อมือให้กับเจ้าของขวัญ
ด้ายผูกแขน (ด้ายผูกข้อมือ) ถือเป็นของดี ของศักดิ์สิทธิ์ควร รักษา ไว้อย่าพึ่งดึงทิ้ง ให้ล่วง ๓ วันเสียก่อนจึงดึงออกเวลาทิ้งอย่าทิ้ง ลงที่สกปรก เพราะด้ายผูกแขนเป็นของขาวของบริสุทธิ์ เป็นจุดรวมแห่งจิตใจบริสุทธิ์หลาย ดวงจึงควรรักษาไว้ให้ดี ผู้เฒ่าผู้แก่เคยเล่าให้ฟังว่าด้ายผูกแขนที่เก็บรักษา ไว้เป็นของศักดิ์สิทธิ์ ป้องกันอันตรายได้เช่น มีโจรมาปล้น อธิฐานขอให้จิต ทุกดวงช่วยก็ปลอดภัยจากอันตรายได้
การผูกแขน (ผูกข้อมือ) การผูกแขนที่จะอำนวยประโยชน์สุขให้แก่เจ้าของ ขวัญควรประกอบ
ด้วยองค์ ๔ คือ
- ผู้ผูก หรือพราหมณ์
- ผู้รับผูก หรือเจ้าของขวัญ
- ผู้เกี่ยวข้อง คือญาติมิตร
นางสาวนภัสสร ลายวิลัย รหัส66123480013 มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ สาขาการจัดการพัฒนาสังคม