พระมหาพิชัยมงกุฎ สุดยอดศิราภรณ์ของพระมหากษัตริย์ไทยในราชวงจักรี
พระมหาพิชัยมงกุฎ
ที่มา Thairoyalfamily (๒๕๖๑)
พระมหาพิชัยมงกุฎเดิมเรียกว่า พระมหามงกุฎเป็นเครื่องศิราภรณ์สำหรับพระมหากษัตริย์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดให้สร้างขึ้นเป็นหนึ่งในเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์สำหรับการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
“พระมหาพิชัยมงกุฎ” ล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๑ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อปี ๒๓๒๕ ทำด้วยทองคำลงยาราชาวดี (สีฟ้าอย่างสีขี้นกการเวก ซึ่งเป็นสีโปรดของล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๑) ประดับเพชรและอัญมณี เดิมพระมหามงกุฎมียอดแหลมไม่มีกรรเจียก(เครื่องประดับหู) สูง ๕๑ เซนติเมตร ต่อมาในรัชสมัยล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ ๔ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนยอดเป็นเพชรเม็ดใหญ่และเพิ่มกรรเจียก พระมหามงกุฎจึงมีความสูงเพิ่มขึ้นเป็น ๖๖ เซนติเมตร หนัก ๗.๓ กิโลกรัม ตามรูปแบบในปัจจุบัน
พระมหาพิชัยมงกุฎองค์นี้ยังเป็น ๑ ใน ๕ เครื่องราชกกุธภัณฑ์ซึ่งจะทูลเกล้าฯ ถวายพระมหากษัตริย์ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ดังนั้นพระมหาพิชัยมงกุฎไม่เพียงแต่จะเป็นศิราภรณ์สำหรับพระมหากษัตริย์ แต่ยังเป็นเครื่องเตือนพระราชหฤทัยถึงพระราชภาระอันใหญ่หลวงของพระองค์ที่จะทรงได้รับหลังจากทรงพระมหามงกุฎนี้ ด้วยต้องทรงแบกรับทุกข์สุขของอาณาประชาราษฎร์ทั้งพระราชอาณาจักร
ในอดีต “พระมหาพิชัยมงกุฎ” มีความสําคัญเท่าเทียมกับเครื่องราชกกุธภัณฑ์อื่นๆ เมื่อเจ้าพนักงานทูลเกล้าฯ ถวายพระมหาพิชัยมงกุฎใน พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ก็จะทรงรับไว้แล้วทอดวางข้างพระองค์โดยมิได้ทรงสวม
กระทั่งในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงได้รับพระมหาพิชัยมงกุฎแล้วทรงสวมพระเศียร อันเป็นประเพณีที่ได้รับอิทธิพลจากราชสํานักยุโรป ซึ่งถือคติว่าพระมหากษัตริย์จะทรงดํารงสภาวะอันสมบูรณ์สูงสุดก็ต่อเมื่อได้ทรงสวมมงกุฎแล้ว
นับแต่รัชกาลที่ ๔ เป็นต้นมา จึงถือว่าพระมหาพิชัยมงกุฎเป็นหนึ่งในเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ที่มีความสําคัญเป็นอย่างยิ่ง และถือว่าในขณะที่ทรงสวมพระมหาพิชัยมงกุฎ เป็นช่วงเวลาที่สําคัญยิ่งในพระราชพิธี โดยพระมหาราชครูพราหมณ์จะทูลเกล้าฯ ถวายพระมหาพิชัยมงกุฎ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะทรงรับ และทรงสวมที่พระเศียรด้วยพระองค์เอง
เจ้าพนักงานภูษามาลาผู้ใหญ่กราบบังคมแต่งพระมหาพิชัยมงกุฎให้ตรง แล้วผูกพระรัตนกุณฑลเบื้องหลังถวาย ในขณะที่ทรงสวมพระมหาพิชัยมงกุฎนั้น พราหมณ์พิธีเป่าสังข์ขับบัณเฑาะว์ประโคมแตรสังข์ดุริยางค์ ทหารยิงปืนถวายคำนับ พระสงฆ์สวดชัยมงคลคาถาทั่วพระราชอาณาจักร
พระบรมฉายาลักษณ์ซ้าย : พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระชฏามหากฐิน ประทับเหนือพระที่นั่งภัทรบิฐ ภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ ในพระบรมมหาราชวัง
พระบรมฉายาลักษณ์ขวา : พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระมหาพิชัยมงกุฎ ประทับเหนือพระที่นั่งพุดตานกาญจนสิงหาสน์บนพระราชบัลลังก์ ภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร
ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยมไหสูรยพิมาน ในพระบรมมหาราชวัง
ที่มา โบราณนานมา (๒๕๖๒)
