ประวัติความเป็นมา

       ขนมใส่ไส้ หรือขนมสอดไส้ เป็นขนมไทยโบราณที่ใช้ในงานมงคล จะนิยมใช้เป็นขนมในพิธีขันหมากในสมัยโบราณ โดยเฉพาะพิธีงานหมั้นที่มีการแห่ขันหมากเพื่อไปสู่ขอเจ้าสาว ในพิธีหมั้นสมัยก่อน ขนมใส่ไส้จะถูกจัดอยู่ในขันหมากโท (ขันหมากโท เป็นกลุ่มพานที่จะใช้จัดเครื่องประกอบพิธีประเภทอาหารคาวหวานที่เป็นมงคลทั้งหลาย) ร่วมกับขนมอื่นๆ อีก 8 ชนิด ซึ่งถือเป็นการแสดงถึงความอุดมสมบูรณ์และเป็นสิริมงคลแก่คู่บ่าวสาว คนโบราณมักจะเรียกขนมใส่ไส้หรือขนมสอดไส้ว่า ขนม 3 ไฟ ที่มาของขนม 3 ไฟ คือการทำให้สุก 3 ครั้ง ไฟที่ 1 เป็นการกวนไส้ การกวนไส้ก็จะประกอบไปด้วย มะพร้าวทึนทึกกับน้ำตาล มะพร้าวทึนทึกคือมะพร้าวที่ไม่แก่เกินไป และไม่อ่อนเกินไป แล้วจึงนำไปอบกับควันเทียน ไฟที่ 2 คือการนำกะทิมากวน เป็นการสุกครั้งที่สอง และ ไฟที่ 3 คือการนำทั้งสองมาห่อใส่ในใบตอง แล้วจึงนำไปนึ่ง เป็นการสุกสามไฟ ในอดีตขนมใส่ไส้หรือขนมสอดไส้ ตัวไส้กะฉีกของขนมจะต้องมีไส้ถึงสองเม็ด คนในสมัยโบราณถือเอาว่า ขนมใส่ไส้ เป็นขนมชนิดที่ต้องทำให้เป็นคู่ ๆ ห้ามทำไส้เม็ดเดียวเด็ดขาด ถ้ามีไส้เม็ดเดียวถือว่าไม่ดี จะถือว่าคู่บ่าวสาวที่แต่งงานนี้ จะขาดคู่อยู่กันได้ไม่นานจะต้องแยกจากกัน เพราะฉะนั้นถ้าจะนำขนมใส่ไส้ ไปใช้ในงานแต่งงาน จะต้องใส่ไส้ 2 เม็ดคู่กันไป หมายถึงชีวิตคู่ที่คนสองคนต้องอยู่เคียงข้างกัน มีไส้ 2 เม็ดจึงจะถือว่าคู่รักจะรักใคร่ กลมเกลียว อยู่กันยืดยาวนานเป็นคู่กันไปตลอดจนแก่เฒ่า

        ขนมใส่ไส้ไม่เพียงแต่เป็นขนมหวานที่อร่อย แต่ยังเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาจากรุ่นสู่รุ่น โดยมีเอกลักษณ์ที่โดดเด่นทั้งรูปลักษณ์ รสชาติ ที่สำคัญคือ มีความหมายที่ซ่อนเร้นอยู่ในวิถีชีวิตของผู้คน แม้ไม่มีหลักฐานที่เป็นเอกสารจดหมายเหตุที่ชัดเจน เพียงแต่มีเรื่องเล่าขานสืบต่อกันมา แต่เชื่อกันว่าขนมใส่ไส้มีต้นกำเนิดมาจากภูมิปัญญาชาวบ้านที่นำมะพร้าวเหลือใช้มาแปรรูปเป็นขนมหวาน ซึ่งสอดคล้องกับวิถีชีวิต และวัฒนธรรมการกินของคนไทยในอดีตที่มักนำพืชผลทางการเกษตรมาแปรรูปเป็นอาหาร ยกตัวอย่างเช่น ขนมใส่ไส้ในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์มีความโดดเด่นเนื่องจากการใช้วัตถุดิบท้องถิ่น คือ น้ำตาลโตนด และยังใช้เนื้อลูกตาลสุกมาผสมกับแป้งห่อไส้ทำให้ขนมมีสีสันสดใส และมีรสชาติหวานหอมที่เป็นเอกลักษณ์ อีกทั้งยังเป็นความนิยมในชุมชนท้องถิ่น ซึ่งสร้างชื่อเสียงให้กับขนมใส่ไส้ของจังหวัดที่มีเอกลักษณ์เด่นที่แตกต่างจากพื้นที่อื่น ๆ  และยังมีชุมชนที่ขึ้นชื่อเรื่องการทำขนมสอดไส้ในปัจจุบันคือ ชุมชนตำบลหนามแดง อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา จังหวัดฉะเชิงเทรา ซึ่งในปัจจุบันขนมใส่ไส้ ถูกนำมาประยุกต์ให้มีลักษณะพอดีคำ สะดวกในการรับประทานได้ง่ายยิ่งขึ้น จากเดิมขนมใส่ไส้ต้องห่อใบตองคาดเตี่ยวทางมะพร้าวและนำไปนึ่ง เปลี่ยนมาใช้การต้มก้อนแป้งที่หุ้มไส้ไว้ให้สุกและกวนหน้ากะทิ แล้วนำมาหยอดในพิมพ์แทน

ส่วนประกอบของขนมสามไฟ

1. ใบตอง
2. ใบทางมะพร้าว (เตี่ยว)
3. ไม้กลัดก้านมะพร้าว

ส่วนผสมไส้

1. มะพร้าวทึนทึกขูดฝอย 
2. น้ำตาลปี๊บ
3. เกลือ

ส่วนผสมแป้งหุ้มไส้

1. แป้งข้าวเหนียว
2. น้ำเปล่า

ส่วนผสมตัวแป้ง

1. แป้งข้าวเจ้า
2. กะทิ
3. เกลือป่น
4. น้ำตาลทราย 

เทคนิคพิเศษในการทำขนม

• เทคนิคการทำหน้ากะทิให้เข้มข้นรสชาติกลมกล่อม คือการเลือกวัตถุดิบที่สดใหม่ การเลือกใช้หัวกะทิคั้นสดจะทำให้รสชาติของหน้ากะทิ มีรสชาติกลมกล่อม เค็มมันกำลังดี
• เทคนิคการทำไส้ขนม คือการเลือกน้ำตาลมะพร้าวอย่างดี เพื่อให้ไส้ขนมมีความหอม หวาน นุ่มนวล จากน้ำตาลมะพร้าว
• เทคนิคการห่อใบตอง คือการเลือกใบตองสดใหม่ ไม่เหลือง เพื่อให้ขนมมีกลิ่นหอมของใบตอง และ การคาดทางมะพร้าว จะต้องคาดให้แน่นเพื่อไม่ให้ขนมไหลออกมา

        ขนมใส่ไส้ ขนมสอดไส้ หรือขนม 3 ไฟ นอกจากจะเป็นขนมไทยโบราณที่เป็นที่นิยมของผู้คนในยุคปัจจุบันแล้ว ยังสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาและความประณีตบรรจงของคนไทยในการสร้างสรรค์อาหาร แม้ว่าขนมใส่ไส้จะมีสูตรพื้นฐานที่คล้ายคลึงกัน แต่ก็มีการปรับเปลี่ยนสูตรและวัตถุดิบให้แตกต่างกันไปตามทรัพยากรของแต่ละท้องถิ่น ขนมใส่ไส้ จึงนับเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของไทยที่มีความหมายลึกซึ้ง ไม่เพียงแต่เป็นขนมหวานที่มีรสชาติอร่อยกลมกล่อมจากการผสมผสานระหว่างความหวานมันของมะพร้าวและความหอมของใบตองเท่านั้น แต่ยังมีความเป็นมาที่ยาวนานและเกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมประเพณีของคนไทยมาตั้งแต่โบราณ โดยเฉพาะการใช้ในงานมงคลของพิธีหมั้น เป็นนัยยะที่บ่งชี้ถึงความอุดมสมบูรณ์และเป็นสิริมงคลแก่คู่บ่าวสาวสืบไป 

รายการอ้างอิง :

• กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (2559). ขนมสอดไส้.https://www.culture.go.th/culture_th/ewt_dl_link.php?nid=1292
• ผู้ชอบกินข้าวผัดหมู เป็นชีวิตจิตใจ. (ม.ป.ป.). ฝึกทำ ขนมใส่ไส้ หรือ ขนมสอดไส้ ขนมไทยโบราณ หาทานยาก.https://www.sgethai.com/article/
• รายชื่อขนมประจำท้องถิ่น ของฝากแต่ละจังหวัดในประเทศไทย. (ม.ป.ป.). http://travel.loginlike.com
• สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร. (2560). ขนมสอดไส้. https://arit.kpru.ac.th/ap2/local/?nu=pages&page_id=596&code_db=610008&code_type=01
• Sudsukh Thavornthanasarn. (2564). ขนมใส่ไส้ชาววัง หอมอร่อย กินแล้วจะติดใจ.https://www.thavornthanasarn.com/post/ขนมใส-ไส-ชาวว-ง-หอมอร-อย-ก-นแล-วจะต-ดใจ 
• Thaidessertss. (2566). ขนมใส่ไส้. https://thaidessertss.com/ขนมใส่ไส้/

สามารถรับชมคลิปวิดีโอได้ที่นี่ : https://drive.google.com/drive/folders/1-16-xpsKIdCX2JBx3UPf6EzogvEcQ_86

สามารถดูนิตยสารแบบ e-book ได้ที่นี่ : https://pubhtml5.com/wnhoe/jlsu/

จัดทำโดย นิสิตภาควิชาสารสนเทศศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา ในโครงการ IS SHOW CASE 2024

หัวข้อ “การเชิดชู Soft Power วัฒนธรรมอาหารพื้นถิ่นสู่ชาว HUSO ของนิสิตสารสนเทศศึกษาร่วมกับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแป้งท้าวยายม่อมของชุมชนมาบหม้อ จังหวัดชลบุรี”

สมาชิกกลุ่ม "ขนมสามไฟ"

64020068 นิชารีย์ ลิ้มประเสริฐ

64020179 อินทิรา อินทรีเกิด

64020874 สาวิตรี สากุลา

64020892 รสิกา ฉิมปูน

62021083 พิมพ์ณดา พัชระเมธาพัฒน์