อ
เย็บ ปัก ถัก ร้อย... เศษผ้าเป็นเครื่องแต่งกาย ประวัติศาสตร์แสนวุ่นวายของจักรเย็บผ้า
องค์ประกอบและลักษณะการทำงานของจักรเย็บผ้า
“จักรเย็บผ้า” เป็นสิ่งประดิษฐ์ที่ถูกคิดค้นขึ้นเพื่อลดระยะเวลาการตัดเย็บผ้าหนึ่งตัวที่ใช้เวลามากกว่าครึ่งวัน เหลือเพียงแค่ไม่กี่ชั่วโมงเท่านั้น ซึ่งกว่าจักรเย็บผ้าจะมีรูปร่างหน้าตา องค์ประกอบและกลไกการทำงานดังที่เราเห็นในปัจจุบันนั้น ต่างก็ผ่านการแก้ไข ควบรวมและดัดแปลงมาแล้วเป็นระยะเวลาหลายศตวรรษโดยบุคคลที่เกี่ยวข้องมากมาย
เครื่องจักรเย็บผ้าที่เราใช้กันในปัจจุบัน มีส่วนประกอบหลักหลายชิ้น ที่ทำงานร่วมกันเพื่อให้การเย็บผ้ามีประสิทธิภาพ โดยมีตัวเครื่องเป็นส่วนหลักที่ประกอบด้วยกลไกที่ขับเคลื่อนการทำงานของเข็มและส่วนต่าง ๆ เครื่องจักรยังมีเข็มที่เคลื่อนที่ขึ้นและลงตามคำสั่งของกลไกในการเจาะผ้าและสอดด้ายเข้าไปในเนื้อผ้า นอกจากนี้ยังมีตัวดึงด้ายที่ช่วยให้ด้ายถูกดึงขึ้นและลงอย่างถูกต้อง รวมถึงระบบการจับด้ายที่ควบคุมความตึงของด้ายเพื่อให้การเย็บมีความสม่ำเสมอ อีกทั้งยังมีปีกจับผ้า (presser foot) ที่กดผ้าลงในขณะเย็บและปีกหมุน (hand wheel) ที่ใช้หมุนด้วยมือเพื่อปรับการทำงานของเข็ม ระบบการเย็บจะมีตัวดึงผ้า (feed dog) ที่ทำให้ผ้าเคลื่อนที่ไปข้างหน้าในระหว่างการเย็บ ส่วนแท่นเย็บ (sewing bed) จะเป็นพื้นที่รองรับผ้าที่ต้องการเย็บทั้งหมด ทุกส่วนของเครื่องจักรจะทำงานประสานกันเพื่อให้การเย็บเป็นไปอย่างราบรื่นและแม่นยำ
ภาพที่ 1 ปีกจับผ้า ที่มา: https://en.wikipedia.org/wiki/Presser_foot
ภาพที่ 2 ปีกหมุน (Hand wheel) ที่มา: https://textileengineering.net/
basic-parts-of-sewing-machine-and-their-
ภาพที่ 3 ตัวดึงผ้า (feed dog) ที่มา: https://en.wikipedia.org/wiki/Feed_dog
ภาพที่ 4 แท่นเย็บ (Sewing bed) ที่มา: https://www.reddit.com/r/sewing/comments/
pn6res/going_to_do_some_old_school_sewing_pretty_soon/?rdt=62162
1 กว่าจะเป็น “จักรเย็บผ้า” สมรภูมิของเข็มกับด้ายภายใต้การช่วงชิงสิทธิบัตร
ก่อนที่จักรเย็บผ้าจะถือกำเนิดขึ้น มนุษย์โบราณใช้ศิลปะการเย็บด้วยมือเปล่า ใช้กระดูกสัตว์ทำเข็ม และใช้เส้นเอ็นสัตว์ทำด้าย ซึ่งถูกพัฒนาให้กลายเป็นเข็มที่ทำจากเหล็กในคริสต์ศตวรรษที่ 14-15 และในที่สุดก็ตามมาด้วยจักรเย็บผ้าที่ใช้งานได้เครื่องแรก ซึ่งถูกคิดค้นโดยช่างตัดเสื้อชาวฝรั่งเศสในปี ค.ศ. 1830 นามว่า บาร์เธเลมี ทิโมนนิเอร์ (Barthelemy Thimonnier) เครื่องจักรของทิโมนนิเอร์ ใช้ด้ายเพียงเส้นเดียวและเข็มขอเกี่ยวที่ทําตะเข็บโซ่แบบเดียวกับที่ใช้ในการปัก สิ่งประดิษฐ์ของเขาสร้างความโกรธแค้นให้กับช่างตัดเสื้อชาวฝรั่งเศส ทำให้เขาเถือบถูกฆ่าตายโดยกลุ่มช่างตัดเสื้อ ซึ่งเผาโรงงานตัดเย็บเสื้อผ้าของเขาด้วย เนื่องจากกลัวการว่างงานอันเป็นผลมาจากเครื่องเย็บผ้าที่ถูกประดิษฐ์ขึ้น
ภาพที่ 5 เข็มจากกระดูกที่ถูกค้นพบทางโบราณคดี
ที่มา: https://www.sapiens.org/archaeology/fashion-history-sewing-needles/
ภาพที่ 6 บาร์เธเลมี ทิโมนนิเอร์ (Barthelemy Thimonnier)
ที่มา : https://www.britannica.com/technology/sewing-machine
ภาพที่ 7 จักรเย็บผ้าของทิโมนนิเอร์
ที่มา : https://www.britannica.com/technology/sewing-machine
ในปี ค.ศ. 1834 วอลเตอร์ ฮันท์ (Walter Hunt) นักประดิษฐ์ชาวอเมริกัน ได้สร้างจักรเย็บผ้าเครื่องแรกที่เป็นเครื่องจักรไอน้ำ ฮันท์ไม่เคยจดสิทธิบัตรสิ่งประดิษฐ์ จนกระทั่งปี พ.ศ. 1846 สิทธิบัตรอเมริกันฉบับแรกได้ออกให้กับ อีเลียส ฮาว (Elias Howe) สําหรับเครื่องจักรเย็บผ้าของเขา ที่มีเข็มโค้งที่แหลมซึ่งสอดด้ายผ่านผ้าเป็นวงกลม และอีกด้านหนึ่งของผ้ามีการสร้างห่วง และด้ายที่สองถูกนําโดยกระสวยที่วิ่งไปมาบนรางที่ผ่านลูปทําให้เกิด “ตะเข็บบล็อค” ซึ่งเป็นจุดเด่นของเครื่องจักรเย็บผ้าชนิดนี้
อย่างไรก็ดี ผู้ที่ผลิกหน้าประวัติศาสตร์ของจักรเย็บผ้า ทำให้เครื่องจักรชนิดนี้เป็นที่แพร่หลายไปทั่วโลก คือ ไอแซค ซิงเกอร์ (Isaac Singer) ได้สร้างจักรเย็บผ้าเครื่องแรกซึ่งเป็นที่รู้จักกันในชื่อ จักรเย็บผ้าซิงเกอร์ (Singer sewing machine) ที่มีเข็มเคลื่อนขึ้นและลง แทนที่จะเคลื่อนจากด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่ง และใช้วิธีเหยียบเท้าในการขับเคลื่อนเข็ม แตกต่างกับเครื่องก่อนหน้านี้ที่ล้วนต้องใช้มือในการหมุน โดยจักรเย็บผ้าของเขาสามารถเย็บได้ 347 ฝีเข็มต่อนาที ลดเวลาการเย็บเสื้อเชิ้ตผู้ชายจาก 14 ชั่วโมง เหลือเพียง 1 ชั่วโมง 16 นาที ในปี ค.ศ. 1860 จักรซิงเกอร์ 400 คัน ทำงานได้เท่ากับช่างเย็บมือ 2,000 คน และร้อยละ 80 ของจักรเย็บผ้าที่วางขายทั่วโลกเป็นของซิงเกอร์
แต่หนึ่งในสาเหตุหลักที่ทำให้จักรเย็บผ้าซิงเกอร์ประสบความสำเร็จ คือความทะเยอทะยานและการตลาดที่มีประสิทธิภาพซึ่งเป็นสิ่งที่ฮันท์และฮาวไม่สามารถทำได้ จักรของซิงเกอร์ต่างก็ถูกช่างตัดเย็บด้วยมือประท้วงต่อต้าน โดยเฉพาะช่างตัดเย็บที่เป็นผู้หญิง เขาแก้ปัญหาโดยใช้หญิงสาวหน้าตาดีในการตระเวนนำเสนอจักรเย็บผ้าของเขาไปทั่ว จนทำให้เกิดภาพจำว่าจักรเย็บผ้าซิงเกอร์เป็นสิ่งที่อยู่คู่กับสาวสวย ที่มีควรจะมีติดไว้ทุกบ้าน มันไม่ใช่เพียงแค่สิ่งที่จะทำให้ผู้หญิงตกงาน แต่เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้บรรดาผู้หญิงที่มีทักษะตัดเย็บอยู่แล้วทำงานได้ง่ายขึ้น ทำให้จักรซิงเกอร์เป็นที่นิยมในหมู่ผู้หญิง และพวกเธอต่างใช้เวลาว่างในการประดิษฐ์ชุดสวยเพื่อใช้สอยเอง และใช้ในงานอุตสาหกรรม ทั้งเครื่องจักรมีราคาผ่อนจ่ายที่สามารถจับต้องได้ ทั้งหมดนี้คือเคล็ดลับความสำเร็จของจักรเย็บผ้าซิงเกอร์นั่นเอง
ภาพที่ 8 เครื่องจักรซิงเกอร์สมัยแรก และไอแซค ซิงเกอร์ ที่มา: https://www.linkedin.com/
pulse/how-isaac-singer-used-strength-intuition-make-sewing-machine-falzon
ยุคแห่งความมั่งคั่งของเครื่องจักรซิงเกอร์กลับประสบปัญหาเนื่องจากเครื่องจักรได้มีการใช้ตะเข็บบล็อคแบบเดียวกับที่ฮาวจดสิทธิบัตร ทำให้ซิงเกอร์ถูกฮาวฟ้องร้องในข้อหาละเมิดสิทธิบัตร และพ่ายแพ้คดีในปี1854 โดยซิงเกอร์ต้องจ่ายค่าปรับแก่ฮาวเป็นเงินก้อนและมอบส่วนแบ่งในกำไรจากอุตสาหรรมจักรเย็บผ้าให้อีกด้วย ถึงแม้ว่าฮาวจะชนะคดีนี้ไป แต่ผู้ที่ประดิษฐ์เครื่องจักรที่ใช้ตะเข็บบล็อคที่มีด้ายสองม้วนและเข็มแหลม คือ ฮันท์ ซึ่งเขาไม่เคยจดสิทธิบัตร ทำให้สิทธิ์นี้ตกไปเป็นของฮาวอย่างชอบธรรม อย่างไรก็ตามเครื่องจักรของซิงเกอร์ก็ค่อนข้างมีส่วนที่แตกต่างจากของฮาวเช่นกัน เข็มของมันเคลื่อนขึ้นและลง แทนที่จะไปด้านข้าง และขับเคลื่อนด้วยดอกยางแทนที่จะเป็นข้อเหวี่ยงมือ แม้ว่ามันใช้กระบวนการเย็บบล็อคแบบเดียวกันและเข็มที่คล้ายกัน ท้ายที่สุดฮาวเสียชีวิตในปี ค.ศ. 1867 ซึ่งเป็นปีที่สิทธิบัตรของเขาหมดอายุ
นอกจากนี้ได้เกิดคดีฟ้องร้องเรื่องสิทธิบัตรในจักรเย็บผ้าระหว่างผู้ผลิตทั้งหลาย มิใช่เพียงซิงเกอร์และฮาวเท่านั้น แต่ยังมีเจ้าของสิทธิบัตรรายอื่น ๆ ที่ฟ้องร้องซึ่งกันและกัน จนสร้างความปั่นป่วนให้กับอุตสาหกรรมการเย็บผ้ามิใช่น้อย นำไปสู่การหาทางออกโดย “ลิขสิทธิ์กองรวม” (Patent pool) ที่มีเจ้าของสิทธิบัตรหลายรายและเกิดการพัฒนาจักรเย็บผ้าที่ซับซ้อนได้โดยไม่ต้องกังวลเรื่องสิทธิบัตร จนเกิดเป็นจักรเย็บผ้าที่ดีที่สุดใช้กันทั่วโลก
การเดินทางจากดินแดนแห่งเสรีภาพสู่สยามประเทศ จักรเย็บผ้าซิงเกอร์กับการวางจำหน่ายในประทศไทย
ไอแซค ซิงเกอร์ (Isaac Singer) และ เอ็ดเวิร์ด คลาร์ก (Edward Clark) ได้ร่วมก่อตั้งบริษัท ซิงเกอร์ คอเปอเรชั่น (Singer Corporation) ในมหานครนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา เพื่อดำเนินการจัดจำหน่ายจักรเย็บผ้าซิงเกอร์แก่มวลชนในสหรัฐฯ การขยายธุรกิจและทำการค้าของบริษัทนี้ เปิดโอกาสให้จักรเย็บผ้าแบรนด์นี้ก็ได้เดินทางไปไกลทั่วโลก รวมถึงเดินทางเข้ามาในสยามเมื่อปี พ.ศ. 2349 ซึ่งไม่มีหลักฐานบ่งชัดว่าใครเป็นผู้นำเข้ามา แต่มีบันทึกว่า นางแอนนา เลียวโนเวนส์ เป็นผู้ดำเนินการขอจักรเย็บผ้าทั้งหมด 2 คัน เพื่อถวายแก่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ 4) หลังจากนั้นในปี 2432 ซึ่งตรงกับสมัยของรัชกาลที่ 5 ทางบริษัทแม่จากสหรัฐอเมริกาได้แต่งตั้งบริษัท เคียม ฮั่ว เฮง จำกัด เป็นตัวแทนจำหน่ายจักรเย็บผ้า SINGER ในประเทศไทย ต่อมาดำเนินการเปลี่ยนชื่อเป็น บริษัท ซิงเกอร์ โซอิ้ง แมชีน จำกัด ที่ยังคงมีสินค้าหลักเป็นจักรเย็บผ้า พร้อมทั้งขายสินค้านำเข้าจากต่างประเทศ อันเป็นสินค้าที่เกี่ยวข้องกับการตัดเย็บ
ภาพที่ 9 แอนนา เลียวโนเวนส์
ที่มา: https://th.wikipedia.org/wiki/แอนนา_ลีโอโนเวนส์
จักรเย็บผ้าซิงเกอร์ยังคงกลเม็ดเคล็ดวิธีทางการตลาดแบบเดียวกันกับที่เคยประสบความสำเร็จในสหรัฐอเมริกา คือ บริการเช่าซื้อจักรเย็บผ้า ที่ลูกค้าสามารถมาซื้อจักรเย็บผ้าแบบผ่อนชำระเป็นงวดได้ ทำให้จักรเย็บผ้าแบรนด์ซิงเกอร์ ยิ่งเป็นที่รู้จักในไทยมากขึ้น จนนำมาสู่การขยายกิจการไปสู่การขายเครื่องใช้ไฟฟ้าในครัวเรือนและสินค้าเชิงพาณิชย์ เช่น ตู้แช่แข็ง ตู้แช่เครื่องดื่ม ตู้เติมเงินหยอดเหรียญอัตโนมัติ ตู้น้ำมันหยอดเหรียญอัตโนมัติ เป็นต้น นอกจากนั้นยังเป็นตัวแทนจำหน่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่แบรนด์ต่าง ๆ รวมไปถึงธุรกิจบริการที่มาจากการบริการติดตั้ง ซ่อมบำรุงรักษาเครื่องใช้ไฟฟ้าทุกชนิด ก่อนที่ต่อมาจะจดทะเบียนเป็นบริษัทมหาชน แล้วเข้าระดมทุนในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยในปี พ.ศ. 2527
เมื่อแบรนด์เริ่มเป็นที่รู้จักและมีฐานลูกค้ามากขึ้น ซิงเกอร์ก็เริ่มเข้าสู่ธุรกิจการให้บริการสินเชื่อ รวมถึงเป็นนายหน้าประกันชีวิตและประกันวินาศภัย จุดเปลี่ยนสำคัญเกิดขึ้นอีกครั้งในปี พ.ศ. 2558 เมื่อกลุ่มเจมาร์ท ที่มีความเชี่ยวชาญในธุรกิจสินเชื่อและบริหารหนี้ ได้เข้ามาเป็นผู้ถือหุ้นใหญ่ของซิงเกอร์ และได้ปรับโครงสร้างการทำธุรกิจ ให้เข้าสู่ธุรกิจให้บริการสินเชื่อมากขึ้น ปัจจุบัน บริษัท เจ มาร์ท จำกัด (มหาชน) ถือหุ้นในซิงเกอร์ทั้งสิ้น 148.5 ล้านหุ้น คิดเป็น 32.6% ของจำนวนหุ้นทั้งหมดของบริษัท ซิงเกอร์ประเทศไทย จำกัด (มหาชน)
_________________________________________________________________________________________________________________________
รายการอ้างอิง
ภาษาอังกฤษ
Mary Bellis. (5 April 2023). "History of the Sewing Machine." ThoughtCo. thoughtco.com/stitches-the-history-of-sewing-machines-1992460.
Stephanie Lo. (Who Invented the Sewing Machine? History, Facts & Scandals Revealed. Contrado. https://www.contrado.co.uk/blog/history-of-the-sewing-machine/
ภาษาไทย
กรณีศึกษาSINGER จากจักรเย็บผ้า สู่ธุรกิจใหม่หมื่นล้าน. (26 เมษายน 2564). ลงทุนแมน. https://www.longtunman.com/28988
ย้อนรอย 131 ปี จักรเย็บผ้า ซิงเกอร์ ในประเทศไทย. (20 มีนาคม 2563). facebook. https://www.facebook.com/singerthai.co.th/posts/ย้อนรอย-131-ปี-จักรเย็บผ้า-ซิงเกอร์-ในประเทศไทยความสุขทุกสิ่งเป็นจริงที่ซิงเกอร์/3078329152229667/
วารยา. (15 มิถุนายน 2567). กำเนิดจักรเย็บผ้า “ซิงเกอร์” ที่เกือบไม่ได้เกิด คนประดิษฐ์เคยคิดว่าเป็นของชั่วร้าย. ศิลปวัฒนธรรม. https://www.silpa-mag.com/history/article_82535
..
