-1735183597.jpg "1 (1).jpg")
กระบวย หรือในบางท้องถิ่นเรียกว่า โบย บวย เป็นภาชนะที่ใช้สำหรับตักน้ำดื่ม และตักน้ำอื่น ๆ มักวางอยู่บนตุ่มหน้าบ้านในพื้นที่ชนบท เพื่อให้ผู้ที่เดินผ่านไปมาหากกระหายน้ำก็สามารถตักน้ำดื่มได้ ซึ่งสะท้อนถึงความมีน้ำใจ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ของคนในชนบทไทย และในบางพื้นก็จะมีตุ่มและกระบวยตักน้ำสำหรับล้างเท้าจึงมีความเชื่อว่าห้ามนำกระบวยมาล้างหน้า ประกอบด้วยสองส่วนคือ ส่วนกระบวยทำจากกะลามะพร้าวตัวเมียหรือกะลาซีกที่ตันไม่มีตาซึ่งเป็นวัสดุธรรมชาติ กะลามะพร้าวเป็นของที่หาง่ายโดยทั่วไปหากสูญหายก็ไม่เป็นไร และส่วนด้ามจับเพื่อให้สามารถตักนำขึ้นมาอย่างถนัดมือ
ในบางพื้นที่อาจะพบกระบวยที่มีด้ามจับแกะสลักเป็นลวดลายสวยงาม เช่น รูปคน รูปสัตว์ รูปพรรณไม้ เป็นต้น ซึ่งการการแกะสลักด้ามจับกระบวยถือเป็นงานประณีตและมักพบในภูมิภาคทางเหนือเป็นส่วนใหญ่ อาจเป็นเพราะด้วยลักษณะวิถีชีวิตของคนทางเหนือมักทำงานประณีต ละเอียดอ่อน ช่วยให้การดื่มน้ำผ่อนคลาย สดชื่น สบาย บางครั้งด้ามกระบวยตักน้ำก็ถูกแกะสลักขึ้นตามอารมณ์ของศิลปินพื้นบ้านเพื่อให้เกิดความสนุกสนาน ทำขึ้นเพื่อเก็บเป็นของสะสม หรือให้ผู้อื่นชม มักไม่นำมาใช้งานจริง เช่น กระบวยเชิงสังวาส ซึ่งเป็นลวดลายชายหญิงกำลังเสพสังวาสกัน ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธรได้จัดแสดงกระบวยเอาไว้ที่นิทรรศการช่างคิด เพื่อแสดงให้เห็นถึงเครื่องมือ เครื่องใช้ที่แสดงให้เห็นวัฒนธรรมการสร้างสรรค์ของมนุษย์
กระบวย จัดแสดง ณ นิทรรศช่างคิด ช่างทำ
อ้างอิง
นิวัติ กองเพียร. (2564). “กระบวยสังวาส” เคลื่อนไหวท่วงท่าชายหญิงได้! งานออกแบบโดยชาวบ้าน... อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : https://www.silpa-mag.com/culture/article_22696. สืบค้น 9 ธันวาคม 2567, จาก https://www.silpa-mag.com/culture/article_22696
พิชชา ทองขลิบ. (2561). กระบวย. สืบค้น 9 ธันวาคม 2567, จาก https://traditional-objects.sac.or.th/th/equipment-detail.php?ob_id=164
วิบูลย์ ลี้สุวรรณ. (2558). บม. ใน อภิวันทน์ อดุลยพิเชฏฐ์ (บ.ก.), พจนานุกรมหัตถกรรมเครื่องมือเครื่องใช้พื้นบ้าน, (น. 45). กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ.
สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย. (2562). กระบวยตักน้ำแกะสลักรูปเสือสู้กัน. สืบค้น 9 ธันวาคม 2567, จาก https://archive.sacit.or.th/handicraft/1079
สนม ครุฑเมือง. (2531). สารานุกรมของใช้พื้นบ้านไทยในอดีตเขตหัวเมืองฝ่ายเหนือ = Encyclopedia of Old Folk Utensils as found in the lower Northern Provinces of Thailand. กรุงเทพฯ : อมรินทร์ พริ้นติ้ง กรุ๊พ.
