พังงา หมายถึง เครื่องมือหันหางเสือของเรือ เพื่อบังคับให้เรือแล่นไปตามทิศทางที่ต้องการ พังงาที่ใช้กับเรือเล็กมี ๒ แบบ คือ (๑) พังงาด้าม มีลักษณะเป็นด้ามไม้ยาว ปลายด้านหนึ่งมีร่องสำหรับสวมลงที่ก้านหางเสือ คนถือท้ายหรือนายท้ายจะผลักด้ามไม้หรือพังงาด้ามนี้เพื่อหันหางเสือบังคับให้หัวเรือหันไปตามทิศทางที่ต้องการ (๒) พังงาวงเดือน มีลักษณะเป็นแผ่นไม้รูปเสี้ยวของวงกลม ตรงกลางมีร่องสำหรับสวมลงที่ก้านหางเสือเช่นเดียวกับพังงาด้าม ที่ปลายเสี้ยววงกลมมีรูสำหรับร้อยเชือกทั้ง ๒ ข้าง โดยผู้ที่นั่งในเรือเล็กดึงเชือกบังคับพังงาให้หันหางเสือไปตามทิศที่ต้องการ เมื่อใช้พังงาวงเดือนแล้ว จึงไม่ต้องมีคนถือท้ายหรือนายท้ายเรือเล็กอีก
เรือที่ต้องการให้นายท้ายถือท้ายเรือที่บริเวณหัวเรือ ต้องใช้ระบบโซ่ (หรือเชือกลวด) และรอก โยงจากก้านหางเสือที่ท้ายเรือไปยังหัวเรือหรือที่อื่นที่ต้องการ แล้วต่อเข้ากับพังงาซึ่งมีลักษณะเป็นวงกลม นายท้ายหรือคนถือท้ายจะหมุนพังงานี้เพื่อบังคับหางเสือให้หัวเรือหันไปยังทิศที่ต้องการ หากเป็นเรือเดินทะเลขนาดใหญ่ ๆ หางเสือก็จะมีขนาดใหญ่ขึ้นทำให้ระบบโซ่และรอกมีกำลังไม่พอที่จะหันหางเสือเรือได้ จึงต้องมีเครื่องจักรซึ่งเดินกำลังด้วยไอน้ำ หรือกำลังไฟฟ้า หรือไฮดรอลิกส์ สำหรับหันก้านหางเสือ เมื่อนายท้ายหมุนพังงา พังงาจะทำหน้าที่บังคับเครื่องจักรให้หันหางเสือไปตามความต้องการ
พังงาตรงกับคำภาษาอังกฤษว่า helm หรือ wheel เนื่องจากมีลักษณะเป็นวงกลม คนทั่วไปจึงมักเรียกว่า พวงมาลัย เช่นเดียวกับพวงมาลัยของรถยนต์ (steering wheel) แต่ทหารเรือเรียกว่า พังงา.
ข้อมูลโดย กนกวรรณ ทองตะโก
ที่มา http://legacy.orst.go.th/?knowledges=พังงา-๑๗-มีนาคม-๒๕๕๓
