หลังจากผ่านสถานการโควิด-19 มาได้ 2-3 ปี สังคมเราได้ผ่านการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในหลาย ๆ ด้าน ส่งผลให้สถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ ต้องรับมือกับความเปลี่ยนแปลงและสร้างสรรค์จุดเด่นของแต่ละพื้นที่เพื่อชูวัฒนธรรม หรือ soft power ที่กำลังเป็นที่นิยมและได้รับผลตอบรับจากนักท่องเที่ยวเป็นอย่างดี ดังตัวอย่าง ชุมชนขนมแปลกริมคลองหนองบัว ตำบลหนองบัว อำเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี ที่มีความเฉพาะตัว ด้วยความแปลกของอาหารและขนมชนิดต่าง ๆ ชวนให้นักท่องเที่ยวได้เข้ามาชิม และสัมผัสกับบรรยากาศวิถีชีวิตของชุมชน
ชุมชนขนมแปลกริมคลองหนองบัว 🌴
ชุมชนเก่าแก่ริมคลองแห่งหนึ่งในจังหวัดจันทบุรี ที่ซ่อนเรื่องราวและวัฒนธรรมอันน่าสนใจเอาไว้มากมาย ประวัติศาสตร์ของชุมชนแห่งนี้ย้อนกลับไปถึงยุคที่บรรพบุรุษชาวจีนจากเกาะไหหลำอพยพมาตั้งรกราก ทำให้เกิดการผสมผสานทางวัฒนธรรมระหว่างชาวจีนและชาวไทยดั้งเดิม ส่งผลให้หนองบัวมีเอกลักษณ์ที่โดดเด่นและแตกต่างจากชุมชนอื่นๆ
ในอดีต ชาวหนองบัวส่วนใหญ่ประกอบอาชีพประมงชายฝั่ง ใช้ชีวิตเรียบง่ายไปกับการออกหาปลาด้วยเรือเล็กและเครื่องมือพื้นบ้านอย่างโพงพาง เมื่อเวลาผ่านไป ชาวจีนที่อพยพมาก็ได้นำวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของตนมาผสมผสานกับวิถีชีวิตเดิมของชาวบ้าน ทำให้เกิดการค้าขายและการปลูกพืชผลทางการเกษตรมากขึ้น
จุดเปลี่ยนสำคัญของชุมชนหนองบัวเกิดขึ้นเมื่ออุตสาหกรรมอัญมณีของจังหวัดจันทบุรีเฟื่องฟู ชาวบ้านหันมาประกอบอาชีพเกี่ยวกับพลอยกันมากขึ้น หนองบัวจึงกลายเป็นแหล่งรวมช่างฝีมือในการเจียระไนพลอย และเป็นแหล่งค้าพลอยที่สำคัญแห่งหนึ่งของประเทศไทย
ภาพบรรยากาศชุมชนขนมแปลกริมคลองหนองบัว
ขนมควยลิง 🐒
หนึ่งในเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของชุมชนหนองบัว เป็นขนมพื้นเมืองที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักไปทั่วประเทศ ขนมชนิดนี้มีรูปร่างแปลกตาคล้ายอวัยวะเพศของลิงแสม ซึ่งเป็นที่มาของชื่อที่ดูขบขัน และเป็นที่นิยมของทั้งคนในท้องถิ่นและนักท่องเที่ยว เรื่องราวของขนมควยลิงนั้นมีที่มาที่น่าสนใจ เล่ากันว่า ในอดีตขณะที่ชาวบ้านกำลังทำขนมอยู่ ได้มีลิงแสมมาป้วนเปี้ยนอยู่ใกล้ๆ เมื่อมองไปที่ขนมที่กำลังทำอยู่ ก็พบว่ามีรูปร่างคล้ายคลึงเครื่องเพศของลิงแสม จึงได้ตั้งชื่อขนมตามลักษณะที่เห็นนับตั้งแต่นั้นมา
รสชาติขนมควยลิงนั้น หนึบหนับเคี้ยวเพลิน หวาน ๆ มัน ๆ ตามแบบขนมไทยโบราณสูตรดั้งเดิมนั้นมีส่วนผสมแค่แป้ง น้ำ และน้ำตาล แต่ในยุคปัจจุบันสูตรของขนมได้ที่ปรับเปลี่ยนไปสีสันของขนมและกระแสความนิยมของผู้คน เช่น ใช้ส่วนผสมที่เป็นมันม่วง น้ำใบเตย น้ำดอกอัญชัน ชาไทย และน้ำมะพร้าว เป็นต้น สำหรับสูตรนี้มีขั้นตอน วัตถุดิบ และวิธีทำดังนี้
วัตถุดิบสำคัญ 🍵
แป้งข้าวเหนียว 100 กรัม แป้งข้าวเหนียวดำ 100 กรัม แป้งท้าวยายม่อม 2 ช้อนชา
มะพร้าวทึนทึก 60 กรัม กะทิ 200 มิลลิลิตร เกลือ 50 กรัม
งาดำ 50 กรัม น้ำตาลทรายขาว 100 กรัม ใบเตย 3 มัด
วิธีทำขนมควยลิง 🙊
-
- การเตรียมมะพร้าว : ขูดมะพร้าวทึนทึก และนำไปคั่วบนกระทะ จากนั้นให้นำเกลือมาคลุก
- การเตรียมแป้ง : ผสมแป้งข้าวเหนียวดำ แป้งขาวเหนียวขาวและแป้งท้าวยายม่อมเข้าด้วยกัน
- การนวดแป้ง : ใช้กะทิในการนวดแป้งทั้งสามชนิดให้เข้ากันดีด้วยมือ จนแป้งเนื้อเนียนและสามารถปั้นได้
- การพักแป้ง : นำแป้งที่นวดเสร็จแล้วมาแรปไว้แล้วนำแป้งไปพักไว้ 30 นาที
- การปั้นขนม : ปั้นแป้งให้เป็นเส้นขนาดพอดี แนะนำขนาดเท่านิ้วก้อย หรือพอดีคำ
- การเตรียมน้ำ : ใส่น้ำเปล่าลงในหม้อให้พอเหมาะกับปริมาณของขนมที่ปั้นไว้ จากนั้นให้ตั้งไฟกลางแล้วจึงใส่ใบเตยเพื่อเพิ่มความหอมของน้ำต้ม และใส่น้ำตาลเพื่อเพิ่มความหวานของน้ำ
- การต้มแป้ง : เมื่อน้ำเดือดให้นำแป้งลงไปต้มในหม้อ หากแป้งสุกแล้วจะลอยตัวขึ้นมาให้ตักขึ้นจากน้ำได้เลย
- การเสิร์ฟขนมควยลิง : เมื่อนำแป้งขึ้นจากน้ำแล้วให้นำไปคลุกกับมะพร้าวที่เตรียมไว้ จากนั้นให้จัดใส่ภาชนะพร้อมเสิร์ฟ
📹วีดีโอการทำขนมควยลิง : 
ภาพประกอบขนมควยลิง
เทคนิคพิเศษในการทำขนม
-
- การนำแป้งท้าวยายม่อม (แท้) มาใช้ร่วมกับแป้งอื่น ๆ จะทำให้ขนมมีความข้นเหนียว และเป็นมันวาว และนอกจากนี้แป้งท้าวยายม่อม มีคุณสมบัติพิเศษกว่าแป้งอื่นๆ คือมีความเหนียวหนืด นุ่มใส คืนตัวช้า
- ควรร่อนแป้งก่อนเพื่อให้เนื้อแป้งมีความละเอียด เมื่อนวดแป้งจะทำให้เนื้อแป้งมีความเนียนมากยิ่งขึ้น
- ใช้วิธีการนวดแป้งด้วยมือ และพักแป้งไว้ 30 นาที
- นำเนื้อขนมที่ปั้นแล้วไปต้มในน้ำที่เคี่ยวน้ำตาลและใบเตยเพื่อเพิ่มความหอมหวาน
- การต้มขนมควรใช้ไฟอย่างสม่ำเสมอในการต้มมิเช่นนั้นเมื่อขนมสุกแล้วจะไม่ลอยขึ้นแป้งด้านในอาจไม่สุก
- เมื่อตักขนมควยลิงขึ้นจากหม้อต้มแล้วควรนำมาคลุกกับเนื้อมะพร้าวขูดเส้นทันที ไม่ควรพักทิ้งไว้จะทำให้แป้งติดกันและเนื้อขนมจะไม่อร่อยมีความเหนียวจนติดคอ
- นำเกลือไปคลุกในเนื้อมะพร้าวขูดเส้นจะช่วยเพิ่มรสชาติความเค็ม เมื่อนำเนื้อมะพร้าวขูดไปคลุกกับขนมควยลิงและจะทำให้รสชาติทุกอย่างนั้นตัดกันได้อย่างลงตัว
- ใช้เนื้อมะพร้าวขูดแบบเส้นเพื่อเพิ่มเทกเจอร์ในการเคี้ยวและไม่คายคอเมื่อรับประทาน
- ก่อนรับประทานควรโรยน้ำตาลทรายขาวและงาดำคั่วเพื่อเพิ่มรสชาติหวานและความหอมจากงาดำคั่ว
ภาพประกอบเทคนิคการทำขนมควยลิง
ปัจจุบัน ชุมชนหนองบัวได้พัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจ มีนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติเดินทางมาเยี่ยมชม เพื่อสัมผัสวิถีชีวิตของชาวบ้าน ชิมขนมพื้นเมือง และชมผลงานช่างฝีมือพลอย นอกจากนี้ ชุมชนหนองบัวยังมีการจัดกิจกรรมต่างๆ เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยว เช่น การจัดงานเทศกาลอาหาร การแสดงศิลปวัฒนธรรม และการจำหน่ายผลิตภัณฑ์ชุมชน นอกจากขนมควยลิงแล้ว ชุมชนหนองบัวยังมีขนมพื้นเมืองอื่นๆ อีกมากมาย เช่น ขนมติดคอ ขนมตะไล ขนมตะลุ่ม และขนมข้าวเหนียวเหลือง ซึ่งล้วนแต่เป็นขนมที่มีรสชาติอร่อยและเป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่น
รายการอ้างอิง ขอบคุณข้อมูลจาก
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. (2565). ขนมควยลิง ชุมชนขนมแปลกเมืองจันทบุรี.
https://tatcontactcenter.com/ที่เที่ยวภาคตะวันออก/จันทบุรี/ขนมควยลิง- -ชุมชนขนมแปลก.
“ขนมควยลิง” เมนูของหวานชื่อแปลกแห่งแดนจันทบุรี กับวิธีการทำง่าย ๆ ได้ที่บ้าน. (2567).
https://www.sanook.com/campus/1422591.
เชษฐ์ณรัช อรชุนม, กัญญาณัฐ ขุนอินทอง, จันทิมำ งำมเลิศ, มินทร์ตรำ สุขประเสริฐ, ลักขนำ ด้วงพรม
และวิรัญชนา สุขสงวน. (2564). ขนมควยลิง : อัตลักษณ์ชุมชนขนมแปลกริมคลองหนองบัว
ตำบลหนองบัว อำเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี. มหาวิทยาลัยราชภัฏรําไพพรรณี.
โปรย รัตนา. (2567). ขนมควยลิง: สูตรทำขนมไทยสุดแปลกจากจันทบุรี ที่คุณต้องลอง.
https://deliciousthaidesserts.com/สูตรอาหาร/ขนมควยลิง.
โลกใบหนึ่งซึ่งไม่ไกล. (2566). ชุมชนขนมแปลก ริมคลองหนองบัว จังหวัดจันทบุรี.
https://aworldconnect.com/index.php/checkin/170-kanonchantapuri.
ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม. (2566). ขนมควยลิง. https://www.m-
culture.in/th/album/197832/ขนมควยลิง.
อีจัน ลั่นทุ่ง. (2565). ของขึ้นชื่อ จ.จันทบุรี ขนมควยลิง ขนมถิ่นชื่อแปลก รสชาติหวานมัน.
https://www.ejan.co/ejan-luntung/ของขึ้นชื่อ-จันทบุรี
จัดทำโดย นิสิตภาควิชาสารสนเทศศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา ในโครงการ IS SHOW CASE 2024
หัวข้อ “การเชิดชู Soft Power วัฒนธรรมอาหารพื้นถิ่นสู่ชาว HUSO ของนิสิตสารสนเทศศึกษาร่วมกับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแป้งท้าวยายม่อมของชุมชนมาบหม้อ จังหวัดชลบุรี”
สมาชิกกลุ่ม "ขนมควยลิง"
-
- นางสาวเบญญาภา โกรินทร์
- นางสาวปวริศา ในวัง
- นางสาวพรรณวศา เสริมศรี
- นางสาวพิมลนาฏ ลุทโท
- นางสาวอนันตญา บุดดาพันธ์
Burapha University มหาวิทยาลัยบูรพา
ภาควิชาสารสนเทศศึกษาคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
ชุมชนบ้านมาบหม้อ ชลบุรี
